Zwolnienie z powodu siły wyższej jest stosunkowo nowym rozwiązaniem. Od 26 kwietnia 2023 roku pracownicy mają prawo do zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej przysługuje pracownikowi w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym.

W wyroku z dnia 13 maja 2021 roku, V CSKP 83/21, LEX nr 3174818 Sąd Najwyższy zdefiniował siłę wyższą jako zdarzenie zewnętrzne, nadzwyczajne i nieuchronne oraz w danym układzie stosunków niemożliwe do przewidzenia.

 

Ważne!

Aby pracownik mógł skorzystać z tego zwolnienia, muszą wystąpić jednocześnie 3 przesłanki:

• działanie siły wyższej,
• pilne sprawy rodzinne spowodowane chorobą lub wypadkiem,
• konieczność natychmiastowej obecności pracownika.

O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym tego zwolnienia decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.

Wniosek pracownik zobowiązany jest zgłosić najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Kodeks pracy nie precyzuje, w jakiej formie pracownik może składać wniosek o zwolnienie z powodu siły wyższej. Należy uznać, że może to zrobić w każdy sposób – a więc osobiście, w formie pisemnej, elektronicznej czy też za pomocą SMS bądź przez telefon

Zwolnienie od pracy udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

Przykład

Pracownik zatrudniony w 1/2 wymiaru czasu pracy ma prawo do 8 godzin zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w roku kalendarzowym (16 godz. x 1/2 etatu = 8 godz.), z kolei pracownik zatrudniony na 1/3 etatu będzie miał prawo do 6 godzin zwolnienia z tytułu siły wyższej (16 godz. x 1/3 etatu = 5,33 godz.; po zaokrągleniu 6 godz.).

W przypadku pracownika objętego niższą dobową normą czasu pracy (np. pracownik z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności albo pracownik zatrudniony w służbie zdrowia) wymiar godzinowy zwolnienia należy ustalić mnożąc tę normę przez dwa.

Przykład

Pracownik służby zdrowia, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi 7 godz. 35 minut, będzie mógł skorzystać ze zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej w wymiarze godzinowym wynoszącym łącznie 15 godz. 10 min, z kolei pracownik ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, którego obowiązuje 7-godzinna dobowa norma czasu pracy skorzysta z tego zwolnienia w wymiarze 14 godzin.

Ważne

Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.

Za czas zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia. Wynagrodzenie to oblicza się jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy.

Zwolnienie z powodu wystąpienia siły wyższej a świadectwo pracy

Pracodawca w świadectwie pracy w ust. 6 pkt 1 zamieszcza informację o wykorzystanym zwolnieniu z powodu siły wyższej (wskazując liczbę dni lub godzin zwolnienia wykorzystanego w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy).

Zwolnienie z powodu wystąpienia siły wyższej w dokumentacji pracowniczej

Wniosek pracownika dotyczący ubiegania się i korzystania ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej pracodawca przechowuje poza aktami osobowymi, tj. w dokumentacji dotyczącej ewidencjonowania czasu pracy – § 6 pkt 1 lit. b rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej.

Źródło: Państwowa Inspekcja Pracy